مکان‌های تاریخی مرکزی
ترکیه
شاید یکی از جذاب‌ترین مکان‌های تاریخی ترکیه گُردیوم، پایتخت فیریگیه باشد که از فرهنگ‌ها و تمدن‌های فوق‌العاده قرن‌های نهم تا هشتم پیش از میلاد است. گُردیوم در 100 کیلومتری شرق آنکارا نزدیک پُلاتلی، که امروزه یاسّی‌هویوک نام دارد، واقع شده است. شاید نام فیریگیه کمتر به گوش خورده باشد، با وجود این پادشاه مشهور آنها میداس با لمس طلایی (به هرچه دست می‌زد طلا می‌شد) و گوش‌های خر (به دستور آپولون گوش‌هایش به گوش خر تبدیل شده بود) شناخته شده است و داستان گره گوردیوس نیز معروف است، گرهی که اسکندر کبیر نتوانست آن را با دست باز کند و با شمشیر آن را برید. تحقیقات اخیر در گُردیوم مشخص کرده است که زبان فریگی حداقل 50 سال قبل از زبان یونانی به وجود آمده است. این شهر یک تپه باستانی است که از لایه‌های باستان‌شناسی چیده‌شده روی هم به وجود آمده است، موزه واقع در این محل حاوی اشیاء شگفت‌انگیزی است که از کاوش‌های باستانی یافت شده و محل معروف به «گورپشته میداس» از شاهکارهای این دوران است.
شهر باستانی پسینوس در 150 کیلومتری غرب آنکارا، در روستای بالّی‌حصار نزدیک سیوری‌حصار واقع شده است. این شهر در کنار «راه شاهی» باستانی قرار داشت که سارد را به دو شهر مهم ایران، شوش و تخت جمشید، وصل می‌کرد. عمده شهرت اینجا ناشی از بودن الهه «ماتار» یا «کیبلی»، مادر خدایان فریگی است که همچنین مورد ستایش و تکریم یونانیان و رومی‌ها است. معبد کیبلی در پسینوس در سال 1967 کشف شد. این معبد به‌طرز شگفت‌آوری کوچک است، ابعاد درون‌خانه معبد فقط 8 در 8 متر است. در کنار این پرستشگاه، تئاتری بود که نقش راه‌پله منتهی به معبد را هم داشت و این ترکیب در جهان باستان منحصربه‌فرد است. این الهه بزرگ به‌صورت نشسته روی ارابه‌ای که شیرها آن را می‌کشند به تصویر کشیده شد. با توجه به افسانه، او به شکل سنگ از آسمان سقوط کرده است و نام پسینوس در واقع می‌تواند به معنای «قلعه‌ای که سقوط در آن اتفاق افتاد» باشد. در سال 204 عصر حاضر، این سنگ آسمانی به رم برده شد و معبد جدیدی درست در مرکز رم در پالاتین ساخته شد.
- دورولائوم، اسکی‌شهر
هیتی‌ها کانش را «نِشا» نام‌گذاری کردند و شاید اینجا قبل از نقل مکان آنها به خاتوشا، اولین پایتختشان بود. تقریباً در 20 کیلومتری شمال شرق قیصریه واقع شده است. محل قرار داشتن کول‌تپه، که پایتخت پادشاهی باستانی کانش و مرکز گروه‌های تجاری آشوری در هزاره دوم پیش از میلاد بود. موقعیت توپوگرافیکی به کول‌تپه امکان داد تا مرکز سیاست و تجارت دوران کهن شود. از این رو، تا پایان هزاره سوم پیش از میلاد، کول‌تپه بدل به محل کلیدی فرهنگ و تجارت بین آناتولی، سوریه و بین‌النهرین شد. اولین نوشته‌ها از طریق بازرگانان آشوری به آناتولی رسید و صدها لوح سفالی در کول‌تپه از زیر خاک بیرون آورده شد. این مکان از 2 بخش تشکیل می‌شد، تپه باستانی بالایی با نام کانش و تپه پایینی با نام کاروم. سفر به کول‌تپه با بازدید از «موزه تمدن‌های آناتولیایی» در آنکارا تکمیل خواهد شد.
چاتال‌هویوک در 40 کیلومتری شرق قونیه و نزدیک به شهر مدرن چومرا قرار دارد. وقتی اولین کاوش‌ها در چاتال‌هویوک در سال 1960 انجام شد، این مکان به‌عنوان اولین سکونت‌گاه شهری در جهان شناخته شد و برخی از اتاق‌های کشف‌شده در چاتال‌هویوک به‌عنوان معابد تعبیر شد و سازمان اجتماعی پیچیده چاتال‌هویوک این مکان را از سایر سکونت‌گاه‌های دوران نوسنگی متمایز می‌سازد. صدها مجسمه الهه مادر آناتولیایی، نقاشی‌های دیواری و چندین یافته دیگر که در چاتال‌هویوک از زیر خاک بیرون آورده شدند، اکنون در «موزه تمدن‌های آناتولیایی» در آنکارا قابل مشاهده‌اند. با کاوش‌های باستان‌شناسی در تپه باستانی شرقی، 18 لایه از سکونت‌گاه‌های دوران نوسنگی کشف شد که قدمتشان بین سال 7400 تا 6200 پیش از میلاد بود. خانه‌ها از خشت‌های خشک‌شده در زیر آفتاب ساخته شده بودند و هیچ خیابان و کوچه‌ای بین خانه‌ها نبود و ورودی خانه‌ها از طریق سقف خانه‌ها بود. کاوش‌های باستان‌شناختی نشان داد که مردم چاتال‌هویوک شکارچی و ماهی‌گیر بودند، آنها گندم و جو را اهلی کردند و ابسیدین را از فواصل قابل توجهی حمل می‌کردند.
دِربه، قونیه
دِربه در 120 کیلومتری جنوب شرق قونیه واقع شده است. استرابوی جغرافی‌دان از این شهر نام برده است. حواریون پولس و برنابا پس از فرار از آشوب و ناآرامی به دِربه آمدند و از سنگسار در ایکونیوم - قونیه جان سالم به در بردند و با موفقیت مسیحیت را تبلیغ کردند. آنها پس از سنگسار مجدد در لیستره دوباره به آنجا برگشتند. پولس با از سر گذراندن این تجربیات نوشت: «برای ورود به پادشاهی خدا، باید رنج‌های زیادی را از سر بگذرانیم.» او و سیلاس بعداً دوباره به دربه سفر کردند. این اتفاقات باعث شده است که دِربه مکان مقدسی برای مسیحیان باشد و همچنین بازدید از این مکان که درست در دامنه کوه‌های تائورس قرار دارد تجربه لذت‌بخشی است.
- هراکله سیبیسترا، قونیه
- لائودیسیا کومباستا، قونیه
- کاله‌هویوک، قرشهر
- موکیسوس، قرشهر
- مِلید، مَلَطیه
بین‌بیرکیلیسه، قرامان
بین‌بیرکیلیسه - هزار کلیسا - در شهر قرامان در حدود 90 کیلومتری جنوب شرقی قونیه واقع شده است. همان‌طور که از اسمش پیداست، شهرت این مکان به‌خاطر فراوانی کلیساهای مسیحی است که قدمتشان اغلب به قرن‌های 4 تا 8 عصر حاضر برمی‌گردد. از نقطه‌نظر معماری، بازیلیکاهای گنبددار کلیساهای ارتدکس سریانی کاملاً جذاب هستند. در برخی کلیساها، عمدتاً در مادِن‌شهری، بقایای نقاشی‌های دیواری را می‌توان دید. همچنین، بازمانده‌های نایابی از دوران هیتی‌ها، روم و هِلِنیستی را می‌توان در مناطق اطراف دید.
- فاوستینوپولیس، نیغده
تیانا، نیغده
تیانا در کمرحصار، 25 کیلومتری جنوب نیغده واقع شده است و شهر اصلی کاپادوکیه جنوبی بود. این شهر در دشت حاصلخیزی واقع شده بود، اما مسیر اصلی از آناتولی مرکزی به دروازه‌های کیلیکیه را نیز کنترل می‌کرد.
نقش‌برجسته‌ای متعلق به قرن هشتم پیش از میلاد، که در سنگی نزدیک ایوریز حک شده است و وارپالاس پادشاه فروتن تیانا را در حال عبادت کردن تندیس خدای طوفان تارهونزا نشان می‌دهد که به‌واقع عظیم‌الجثه تصویر شده است. آپولونیوس از متولدین تیانا بود که یکی از مشهورترین فیلسوف‌های فیثاغورسی شد. از قناتی متعلق به دوران رومی همچنان به‌خوبی محافظت می‌شود.
- آلیشار هویوک، یوزغاد
- کرکنس، یوزغاد
- تاویوم، یوزغاد
- نیسا، آق‌سرای
- پوروشاندا، آق‌سرای
نیکوپولیس، سیواس
